تئوری اثر پروانه‌ای (آیا بال‌زن پروانه‌ای در برزیل می‌تواند باعث ایجاد تندباد در تگزاس شود؟)

ایدهٔ این‌که پروانه‌ای می‌تواند باعث تغییری آشوبی شود نخستین بار در ۱۹۵۲ در داستان کوتاهی به نام‌آوای تندر اثر ری بردبری مطرح شد. عبارت «اثر پروانه‌ای» هم در ۱۹۶۱ در پی مقاله‌ای از ادوارد لورنتس به وجود آمد. وی در صد و سی و نهمین اجلاس ای‌ای‌ای‌اس در سال ۱۹۷۲ مقاله‌ای با این عنوان ارائه داد که، آیا بال‌زن پروانه‌ای در برزیل می‌تواند باعث ایجاد تندباد در تگزاس شود؟ 

لورنتس در پژوهش بر روی مدل ریاضی بسیار ساده‌ای از آب‌وهوای جو زمین، به معادلهٔ دیفرانسیل غیرقابل‌حل رسید. وی برای حل این معادله از روش‌های عددی به کمک رایانه بهره جست. او برای این‌که بتواند این کار را در روزهای متوالی انجام دهد، نتیجه آخرین خروجی یک روز را به‌عنوان شرایط اولیه روز بعد وارد می‌کرد. لورنتس درنهایت مشاهده کرد که نتیجه شبیه‌سازی‌های مختلف با شرایط اولیه یکسان باهم کاملاً متفاوت است. بررسی خروجی چاپ‌شده رایانه نشان داده که رویال مک‌بی (Royal McBee)، رایانه‌ای که لورنتس از آن استفاده می‌کرد، خروجی را تا ۳ رقم اعشار گرد می‌کند. ازآنجایی‌که محاسبات داخل این رایانه با ۶ رقم اعشار صورت می‌گرفت، از بین رفتن سه رقم آخر باعث چنین تأثیری شده بود. مقدار تغییرات در عمل گرد کردن نزدیک به اثر بال‌زن یک پروانه است. این واقعیت غیرممکن بودن پیش‌بینی آب‌وهوا در درازمدت را نشان می‌دهد. مشاهدات لورنتس باعث پررنگ شدن مبحث نظریه آشوب شد. عبارت عامیانه «اثر پروانه‌ای» در زبان تخصصی نظریه آشوب، «وابستگی حساس به شرایط اولیه» ترجمه می‌شود. به‌غیراز آب‌وهوا، در سیستم‌های پویای دیگر نیز حساسیت به شرایط اولیه به چشم می‌خورد. یک مثال ساده، توپی است که در قله کوهی قرارگرفته. این توپ با ضربه بسیار کمی، بسته به اینکه ضربه از چه جهتی زده‌شده باشد، می‌تواند به هرکدام از دره‌های اطراف سقوط کند.

نتایج تحقیقات متعدد نشان می‌دهد لبخند زدن در میان انسان‌ها قابل‌سرایت است، برای تشریح بیشتر اگر فردی به شما لبخند بزند باعث می‌شود که شما به‌گونه‌ای نیمه ارادی تبسم کنید و شما باعث خواهید شد فرد دیگری با لبخند شما تبسم کند و این جریان ادامه پیدا خواهد کرد. حتی اگر فردی به شما لبخند بزند و شما شکرخند نزنید، ماهیچه‌های صورت شما به شیوۀ غیرارادی واکنش نشان می‌دهند که باعث می‌شوند شما احساس بهتری را تجربه کنید. در این مورد با مهربانی یادآور می‌شوم، اگر شما رضایت بدهید و لبخند بزنید و باعث شوید سه نفر دیگر نیز لبخند بزنند و آن سه نفر هریک باعث خندۀ سه نفر دیگر شوند و آن نه نفر هرکدام باعث لبخند سه نفر شوند و این کار تا بیست درجه ادامه پیدا کند، تمام مردم جهان لبخند خواهند زد. به شکل موازی این اصل در مورد ایجاد احساس مثبت در افراد نیز صادق است، چنانچه شما باعث شوید سه نفر احساس بهتری را تجربه کنند، به‌عنوان نمونه از آن‌ها تعریف کرده باشید و هر یک از آن سه نفر نیز این کار را انجام دهند. در زمان کوتاهی تمام مردم جهان احساس خوبی را تجربه خواهند کرد. در این پیوند نکتۀ قابل‌توجه این هست که ما همواره بر روی انسان‌های اطرافمان و جهانی که در آن زندگی می‌کنیم تأثیر می¬گذاریم، سؤال اینجاست که چگونه این تأثیر را به تأثیری مثبت مبدل کنیم.

برگرفته از کتاب روانشناسی مثبت (دکتر محمد محمدی پور – صفحه ۲۳)